Διδάσκουσα: Νάντια Φραγκούλη
Υπεύθυνη μαθήματος: Ευαγγελία Διαμαντοπούλου
Περιγραφή μαθήματος
Στη διάρκεια του εικοστού αιώνα ο διάλογος της λογοτεχνίας με τη νεαρή τέχνη του κινηματογράφου είναι διαρκής, πολυεπίπεδος, και ιδιαιτέρως γόνιμος αφηγηματικά, αλλά και ερμηνευτικά. Καθώς ο κινηματογράφος στις αρχές του 20ού αιώνα αναπτύσσεται και καθιερώνεται ως καινούργια μορφή αφηγηματικής τέχνης, αντλεί πολλαπλά από τη λογοτεχνία. Παράλληλα, ο κινηματογράφος, με την παρουσία του, εκπαιδεύει συγγραφείς και αναγνώστες σε μια εικονοκεντρική αφηγηματική διάρθρωση, η οποία, στον κόσμο των ραγδαίων αλλαγών του εικοστού αιώνα, δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη τη λογοτεχνία. Η λογοτεχνία μεταμορφώνεται στη διάρκεια του εικοστού αιώνα, αξιοποιώντας μεταξύ άλλων και το παράδειγμα της κινηματογραφικής αφήγησης, ενώ παράλληλα, ήδη από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισής του, ο κινηματογράφος συχνά οικειοποιείται το μυθοπλαστικό υλικό και τις αφηγηματικές δομές των μυθιστορημάτων.
Ο στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση των ποικίλων αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο στη διάρκεια του εικοστού αιώνα, καθώς και η εξοικείωση με τις διάφορες μορφές διαμεσικότητας / διακαλλιτεχνικότητας (μεταφορά, διακαλλιτεχνική αναφορά, μεικτή διακαλλιτεχνική μορφή). Στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στην πρόσληψη της λογοτεχνίας από τον κινηματογράφο και το αντίστροφο. Θα συζητήσουμε για τις ταινίες Το μόνον της ζωής του ταξείδιον (2001) του Λάκη Παπαστάθη, εξετάζοντας τον ρόλο της βιογραφίας του λογοτέχνη στην πρόσληψη και τη μεταφορά του έργου του, και την Τιμή της αγάπης (1984) της Τώνιας Μαρκετάκη, συζητώντας για τη μεταφορά της προβληματικής του Θεοτόκη γύρω από το γυναικείο ζήτημα στο μυθιστόρημά του Η τιμή και το χρήμα (1914), στα συμφραζόμενα της δεκαετίας του 1980, από μια γυναίκα δημιουργό.
Τέλος, θα επικεντρωθούμε στην πρόσληψη του κινηματογράφου από τη λογοτεχνία και θα συζητήσουμε πώς συντελείται η οικειοποίηση των κινηματογραφικών στοιχείων από τα λογοτεχνικά κείμενα, πώς μπορούμε να εντοπίσουμε, να τεκμηριώσουμε και να αναλύσουμε τα κινηματογραφικά στοιχεία εντός του λογοτεχνικού κειμένου, και, κυρίως, πώς η προσέγγιση των κινηματογραφικών στοιχείων (: κινηματογραφικών αναφορών) φωτίζει ερμηνευτικά τα λογοτεχνικά κείμενα, συμβάλλοντας επιπλέον στην ανάδειξη των κυρίαρχων ιδεολογικών και αισθητικών στοιχείων της κάθε εποχής. Επομένως, η νουβέλα Το φύλλο (1961) του Βασίλη Βασιλικού θα μας απασχολήσει ως παράδειγμα της ανάδειξης πειραματικών μορφών στη μεταπολεμική πεζογραφία της δεκαετίας του 1960, στο πλαίσιο του «οργισμένου» πεζογραφικού λόγου πλάι στα κινηματογραφικά Νέα Κύματα που ανθούν διεθνώς από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 διεθνώς. Η Ουράνια Μηχανική (1999) θα λειτουργήσει ως παράδειγμα αυτοαναφορικής οικειοποίησης του κινηματογράφου από τη λογοτεχνία, στο πλαίσιο της μεταμοντερνιστικής ψηλάφησης των ορίων του λογοτεχνικού λόγου.
