Διδάσκουσες: Έλλη Φιλοκύπρου και Νάντια Φραγκούλη
Περιγραφή μαθήματος
Το μάθημα «Ανάλυση Λογοτεχνικού Κειμένου» θα επικεντρωθεί φέτος στη σχέση Λογοτεχνίας και Ιστορίας. Θα μας απασχολήσουν ερωτήματα γύρω από τον τρόπο με τον οποίο τα ιστορικά γεγονότα τροφοδοτούν τη λογοτεχνική δημιουργία, και γύρω από τον μηχανισμό της λογοτεχνικής μετουσίωσης της Ιστορίας –βιωμένης ή μη. Παράλληλα, θα συζητήσουμε πώς η ιστορική και πολιτισμική συνθήκη, ή και συγκεκριμένοι παράγοντες, όπως οι παρεμβάσεις της κριτικής, επηρεάζουν τον διάλογο Λογοτεχνίας και Ιστορίας. Το μάθημά μας περιλαμβάνει δύο διακριτά αλλά αλληλοσυμπληρούμενα μέρη, τα οποία αφορούν την ποίηση (με διδάσκουσα την Έλλη Φιλοκύπρου) και την πεζογραφία (με διδάσκουσα τη Νάντια Φραγκούλη).
Το μέρος της ποίησης περιλαμβάνει συζήτηση ποιημάτων των: Κ. Γ. Καρυωτάκη, Γιώργου Σεφέρη, Γιάννη Ρίτσου, Μανόλη Αναγνωστάκη, Άρη Αλεξάνδρου, Τάσου Λειβαδίτη, Ρένας Χατζηδάκη, Ελένης Τζατζιμάκη.
Θα δουλεύουμε με ένα Ανθολόγιο στο οποίο τα ποιήματα έχουν ομαδοποιηθεί κατά ποιητή, ωστόσο εμείς θα ακολουθούμε λίγο-πολύ μια χρονολογική σειρά, έτσι ώστε να αναδεικνύεται η σχέση του ποιητικού έργου με το ιστορικό γίγνεσθαι. Στόχος είναι να ανακαλύψουμε τις διαφορετικές μεταπλάσεις που υφίστανται ιστορικά γεγονότα ή καταστάσεις καθώς περνούν από τον κόσμο της πραγματικότητας σε εκείνον του κειμένου. Θα διαβάσουμε ποιήματα τα οποία γράφονται εν θερμώ, και άλλα που δείχνουν το ιστορικό τραύμα να στοιχειώνει τη μνήμη και να καθορίζει εξακολουθητικά τη σχέση του ανθρώπου με τους άλλους και με τον εαυτό του. Ποιήματα όπου το ιστορικό βίωμα είναι ευδιάκριτο, και άλλα στα οποία μόλις που ψηλαφείται. Θα δούμε τους ποιητές και τις ποιήτριες να καταγγέλλουν, να αντιστέκονται, να απελπίζονται, να αναζητούν την επικοινωνία, να αμφισβητούν την αξία της ποιητικής πράξης, να επιμένουν στο έργο που έχουν αναλάβει, θεωρώντας το ως χρέος τους απέναντι στους συνανθρώπους τους.
Καλύπτοντας το χρονικό άνυσμα από το 1927 μέχρι το 2015, θα παρακολουθήσουμε την ποίηση όχι απλώς ως καθρέφτη της Ιστορίας αλλά ως δυναμική αναμέτρηση μαζί της, βλέποντας πόσο δίκιο είχε ο Μανόλης Αναγνωστάκης όταν έγραφε: Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα.
Το μέρος της πεζογραφίας περιλαμβάνει τη διδασκαλία αποσπασμάτων από τα παρακάτω πεζογραφικά βιβλία: …Και ιδού ίππος χλωρός (1963) της Τατιάνας Γκρίτση-Μιλλιέξ, Πού ζει ο λύκος (1982) της Ρέας Γαλανάκη, Φανταστική περιπέτεια (1985) του Αλέξανδρου Κοτζιά και Η Βικτώρια δεν υπάρχει (2013) του Γιάννη Τσίρμπα.
Στόχος είναι να σχολιάσουμε διαφορετικούς λογοτεχνικούς τρόπους θεματοποίησης της Ιστορίας, σε μια πεζογραφική περιδιάβαση στην ιστορία του ελληνικού εικοστού αιώνα. Έτσι, από την εικονοκεντρική και εν πολλοίς μοντερνιστική αφήγηση της Γκρίτση-Μιλλιέξ για την Κατοχή και την Αντίσταση, περνάμε σε μια επίσης ελλειπτική, υπαινικτική και πειραματική αφήγηση της νεανικής αντιδικτατορικής δράσης στη νουβέλα της Γαλανάκη. Στη Φανταστική περιπέτεια (1985) του Αλ. Κοτζιά μυθοπλαστικά κειμενικά τεκμήρια παρουσιάζουν μαζί με τον διαστρεβλωτικό εσωτερικό λόγο του αντιήρωα Αλέξανδρου Καπάνταη όλη την κακοδαιμονία της νεοελληνικής κοινωνίας, καθώς αυτή αναπτύσσεται πλάι στους ιστορικούς σταθμούς του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα και συμπυκνώνεται στην ελληνική δεκαετία του 1980. Τέλος, στη νουβέλα Η Βικτώρια δεν υπάρχει (2013) του Γιάννη Τσίρμπα, θα συζητήσουμε για την Ελλάδα των πρώτων χρόνων της οικονομικής κρίσης, ενώ, σε αντίστιξη προς τη νουβέλα, θα εξετάσουμε επίσης τη μεταφορά της στον κινηματογράφο από τον Γιάννη Σακαρίδη (Πλατεία Αμερικής, 2016), ώστε να έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για τη θεματοποίηση της ιστορίας όχι μόνο σε διαφορετικούς λογοτεχνικούς τρόπους, αλλά και σε διαφορετικούς καλλιτεχνικούς κώδικες.
Στο πλαίσιο του σεμιναρίου θα κληθείτε να παραδώσετε δύο σύντομες εργασίες (μία στην ποίηση και μία στην πεζογραφία, έκτασης 1800-2000 λέξεων), και να παρουσιάσετε προφορικά τη μία ή και τις δύο εργασίες σας (αυτό θα εξαρτηθεί από τον αριθμό των συμμετοχών). Ο τελικός βαθμός θα προκύψει κατά 30% από τη συμμετοχή σας στις συζητήσεις που θα γίνονται στη διάρκεια των εβδομαδιαίων μας συναντήσεων και κατά 70% από τις δύο γραπτές εργασίες.
Στο κλείσιμο του κύκλου σεμιναρίων, επιδίωξή μας είναι να καλέσουμε την Ελένη Τζατζιμάκη και τον Γιάννη Τσίρμπα, ώστε να συζητήσουμε μαζί τους ως ομάδα για τη σχέση Ιστορίας και λογοτεχνικής δημιουργίας.
